Hoe wordt Europa minder afhankelijk van Russisch gas? | VPRO Tegenlicht

De oorlog in Oekraïne maakt des te meer duidelijk dat Europa in haar energievoorziening te afhankelijk is van Rusland. Volgens Diederik Samsom, die we spraken nog vóór de oorlog, op 3 februari, hadden we de energietransitie al veel eerder moeten doorvoeren.

De invasie in Oekraïne wordt voor een groot deel gefinancierd met de verkoop van olie en gas. Rusland is één van de grootste leveranciers van fossiele energie ter wereld. In 2021 was alleen al de export van olie en gas goed voor bijna de helft van het staatsinkomsten. Daarom is de roep om te stoppen met het importeren van gas uit Rusland harder dan ooit.

Het probleem: het marktaandeel van Russisch gas in Europa bedraagt ongeveer veertig procent. Ook voor olie is Europa nog steeds voor 25 procent afhankelijk. Een te groot aandeel om op korte termijn volledig te kunnen opvangen. Dat is exact de reden waarom we eerder de energietransitie hadden moeten doorvoeren, zegt Diederik Samsom. ‘Als we de Green Deal tien jaar geleden waren begonnen hadden we dit probleem vandaag niet gehad.’

Als kabinetschef van Eurocommissaris Frans Timmermans is voormalig PvdA-leider Diederik Samsom medeverantwoordelijk voor het europese klimaat- en milieubeleid. In Brussel staat hij ook wel bekend als de architect van de Green Deal. Dit programma van de Europese Unie werd in december 2019 gepresenteerd en heeft als doel om van Europa, uiterlijk in 2050, het eerste klimaatneutrale continent te maken.

Een plan dat nu urgenter is dan ooit. Volgens Samsom ligt de sleutel voor een minder afhankelijk Europa namelijk bij een duurzaam Europees energiesysteem. De energietransitie is dus niet alleen belangrijk voor het klimaat, maar ook voor onze veiligheid.

Tegelijkertijd wijst Samsom erop dat de wereld deels afhankelijk moet zijn van elkaar om als één geheel te blijven opereren. ‘Waterstof en andere grondstoffen voor groene energie zullen ook voor een deel moeten worden geïmporteerd. Maar die afhankelijkheid gaat om gezonde situaties: tien tot hooguit vijfentwintig procent. Maar als je voor tachtig procent afhankelijk bent voor je energievoorziening – de basis van je samenleving, de basis van je economie – dan is dat geen gezonde situatie.’

Europa gebruikt meer energie dan het kan produceren. We zullen dus altijd voor een deel afhankelijk zijn van de rest van de wereld. ‘Daar is niks mis mee,’ zegt Samsom. ‘Het verbindt ons met de rest van de wereld. Dat is alleen maar goed. En nu zoeken we naar manieren om dat ook te verduurzamen.’